Ако овие денови поминете покрај селски дворови или овоштарници, ќе забележите нешто тажно – дрвјата што ветуваа богата жетва минатата година, денес стојат суви, голи, безживотни. Луѓето ги тресат главите од чудење, обвинувајќи ги „чудните болести“ и „климатските промени“, а ретко кој се прашува – можеби проблемот не е само во небото, туку и во она што самите сме го засадиле.
Затоа што, горчливата вистина е: сè повеќе наши овоштарници се полнат со хибридни садници – убавици од каталогот што ветуваат „големи плодови“, „отпорност“ и „брза жетва“. Но, она што продавачот не ви го кажува е дека овие растенија доаѓаат од сосема различни климатски услови, често од оранжерии во Холандија, Италија или дури и подалеку. Тие не ги познаваат нашите сурови зими, нашата бора, ниту таа летна жештина кога тревата пука под нозете. И така, кога ќе дојде првата силна бура – овошното дрво едноставно се предава.
Порано беше поинаку. Нашите предци знаеја: ако сакате овошно дрво што ќе преживее, накалеме домашна сорта на диво дрво што веќе пораснало во вашата област. Диво јаболко од шумата, круша што расте покрај потокот, дренка од живата ограда – ова беа подлогите што знаеја како да преживеат на Балканот. Тие не беа „модерни“ или „инстаграмабилни“, но раѓаа плодови со децении, без вреќи со пестициди и без никаков пролетен страв дали мразот ќе однесе сè.
Денес, полека ја забораваме оваа мудрост. Увезуваме сјајни, стерилни садници што умираат пред нашите деца да можат да се сетат на вкусот на нивниот плод. Ја губиме нашата автономија на храната – а со тоа и дел од нашиот идентитет. Бидејќи што ќе се случи кога за десет години ќе сфатиме дека повеќе не можеме да береме домашни сливи, јаболка или цреши на нашите ридови? Дали тогаш ќе молиме некого од увоз да ни го врати она што самите сме го фрлиле?
Ова не е само приказна за овошни дрвја. Ова е приказна за тоа кои сме ние и дали ќе можеме да се прехраниме сами. Можеби е време да се вратиме на старото знаење и да го цениме она што природата веќе ни го дала – а не да трчаме по пластични ветувања од странски земји.
Бидејќи кога овошното дрво во дворот се суши, не се суши само дрвото. Се суши и парче од нашата иднина.
И сега ве прашувам – што ќе садите оваа година?
Дали ќе купите уште еден одличен садник со „гарантиран принос“ што доаѓа од крајот на светот, или ќе барате стара сорта што некој ја чувал со децении, можеби вашиот дедо?
Споделете во коментарите – дали имате домашни сорти во вашата градина? Дали познавате некој друг што калеми на див подлог?
Можеби вашата приказна ќе биде онаа што ќе му ги отвори очите на некого… пред да ни снема овошје што мириса на детство.
